Καφές, η κινητήριος δύναμη για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Πόσα γνωρίζετε όμως για το πρώτο πράγμα που επιθυμείτε με το που ανοίγετε τα μάτια σας το πρωί;
Η ιστορία του καφέ χάνεται στα βάθη των αιώνων. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, πατρίδα του καφέ είναι η Αιθιοπία και η Υεμένη, ενώ αργότερα μεταφέρθηκε στην Αραβική χερσόνησο μέσω των καραβανιών των Αράβων εμπόρων, όπου και ξεκίνησε η εντατική καλλιέργειά του.
Έπειτα μέσω των Ολλανδών πέρασε στη δύση όπου εκεί Πορτογάλοι, Γάλλοι, Άγγλοι και Βενετοί ενεπλάκησαν στο εμπόριο του. Βέβαια και οι πόλεμοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας συνετέλεσαν στην διάδοση του καφέ στην Ευρώπη και στα Βαλκάνια.
Τον 17ο αιώνα οι Ολλανδοί φτιάχνουν φυτείες στην Ιάβα και στη Κεϋλάνη και το 18ο αιώνα θα περάσουν τον Ατλαντικό και θα ριζώσει στη Λατινική Αμερική, πρώτα στη Μαρτινίκα και μετά στη Βραζιλία. Η πρώτη ποικιλία του καφέ ονομάστηκε Αράμπικα και η επόμενη που ανακαλύφθηκε Ρομπούστα, τα τελευταία βέβαια χρόνια έχουν δημιουργηθεί νέα χαρμάνια και δεκάδες νέα είδη καφέ.
Κάθε καφεόδεντρο παράγει περίπου 2-2,5 κιλά καρπούς το χρόνο. Ανάλογα με την ποικιλία οι καρποί του καφέ κάνουν από μισό έως ένα χρόνο για να ωριμάσουν. Τον καρπό του καφέ τον μαζεύουν με τα χέρια και έπειτα βγάζουν τον φλοιό για να πάρουν τους δύο κόκκους από μέσα.
Αυτή η διαδικασία γίνεται με δύο τρόπους. Είτε αφήνουν τον φλοιό στον ήλιο να ξεραθεί και έπειτα βγάζουν τους κόκκους, είτε τους ρίχνουν σε μία δεξαμενή να μουλιάσουν και έπειτα βγάζουν τον φλοιό από τον καρπό. Στη συνέχεια, μεταφέρεται μέσα σε ειδικά τσουβάλια στους εμπόρους ή χύμα μέσα σε κοντέινερ.
Το πιο κρίσιμο σημείο στην επεξεργασία του καφέ είναι το καβούρντισμα. Οι κόκκοι μπαίνουν μέσα σε μηχανές με θερμοστάτες και μοχλούς και ψήνονται σε θερμοκρασία από 180 έως 250 βαθμούς κελσίου. Σε αυτή τη φάση ανοίγουν, από πράσινο το χρώμα τους γίνεται καφέ και βγάζει όλα του τα αρώματα. Ο ψήστης είναι αυτός που επιβλέπει το καβούρντισμα και αποφασίζει πότε θα βγούνε οι κόκκοι. Έπειτα τοποθετούνται σε ειδικό βαρέλι όπου ψύχονται. Ανάλογα με το πόσο καβουρντισμένος είναι ο καφές βγάζει και τα ανάλογα αρώματα και την κατάλληλη γεύση.
Οι επιστήμονες ανακάλυψαν πως κάθε κόκκος περιέχει 2000 περίπου ουσίες με πιο σημαντική την καφεΐνη, η οποία περιέχεται επίσης στο τσάι και σε ποτά τύπου κόλα. Αυτή αποτελείται από άνθρακα, οξυγόνο, υδρογόνο, άζωτο, υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και βιταμίνες. Η κύρια ιδιότητα της καφεΐνης είναι ότι απορροφάται γρήγορα από τον οργανισμό, διεγείρει τον εγκέφαλο και καταπολεμά την νύστα. Τα χαρμάνια του καφέ που δημιουργούνται σε κάθε χώρα, παίρνουν και αντίστοιχα ονόματα (π.χ. ιρλανδέζικος ή μακιάτο), ανάλογα με τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που επικρατούν εκεί, καθώς και με τις προσμίξεις διαφόρων υλικών κυρίως γάλακτος και υποκατάστατων του.
Ο καφές συνδέθηκε με το καφενείο επειδή δεν μπορούσε ο καθένας να παρασκευάσει αυτό το καινούργιο και θαυματουργό ρόφημα. Τα πρώτα καφενεία άνοιξαν στην αραβική χερσόνησο και έπειτα στην Αίγυπτο, στη Συρία και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στην Κωνσταντινούπολη άνοιξαν τον 16ο αιώνα και έπειτα εξαπλώθηκαν και στον Ελλαδικό χώρο με πρώτη πόλη τη Θεσσαλονίκη και μετά τις άλλες πόλεις της Βορείου Ελλάδας, προτού εξαπλωθούν αργότερα στο νότο.
Παλιά έφτιαχναν τον καφέ στην χόβολη. Άνοιγε νωρίς ο καφετζής και ετοίμαζε τα κάρβουνα για να βγει η ζεστή στάχτη, η χόβολη. Πλέον υπάρχουν λίγα καφενεία που ψήνουν έτσι τον καφέ, λόγω της επέλασης της τεχνολογίας με καινούργιες μηχανές. Στις αρχές του 20ου αιώνα οι Αμερικάνοι πειραματίστηκαν με καφέ που θα ερχόταν σε επαφή με το νερό και θα έλιωνε, αλλά τελικά τον λανσάρει το 1937 η εταιρεία νεστλέ από την Ελβετία. Μιλάμε φυσικά για τον στιγμιαίο καφέ, ο οποίος το 1965 κυκλοφορεί και ως ντεκαφεινέ. Σε περιόδους μεγάλης οικονομικής δυσχέρειας και φτώχειας οι άνθρωποι για να καταφέρουνε να πιούνε έστω ένα καφέ τον ανακάτευαν με ρεβίθια. Στην χώρα μας ο μεγαλύτερος σε κατανάλωση καφές είναι ο ελληνικός αν και έχει πτωτικές τάσεις. Ακολουθούν ο εσπρέσο, ο στιγμιαίος και ο φίλτρου. Επίσης υπάρχει και ο ένας και μοναδικός καφές που εφευρέθηκε στην Ελλάδα και συναντάται και καταναλώνεται μόνο εδώ, ο φραπέ, που σημαίνει ανακατεμένος και ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης της Θεσσαλονίκης το 1957.
Τα καφενεία που σέρβιραν τον καφέ αποτελούσανε μέρος συναθροίσεων, όπου συζητιούνταν και ανταλλάσσονταν απόψεις για όλα τα φλέγοντα ζητήματα. Πολλά από αυτά απέκτησαν μεγάλη φήμη τόσο στην Ελλάδα, π.χ. το Ζόναρς στην Αθήνα όσο και στο εξωτερικό, όπως το καφέ Φλοριάν στην Βενετία, το καφέ Γκρέκο στη Ρώμη και το Σέντραλ στη Βιέννη. Πάντως ότι και να γίνει ένα καφεδάκι θα το πιούμε, έτσι;
Κείμενο: Βασίλης Καλτσίδης
Φωτογραφίες: Google
