Θεμιστοκλής: πολιτικός απατεώνας ή πολιτική ιδιοφυΐα, ή και τα δύο;

Ο Θεμιστοκλής ήταν αναμφίβολα επιφανής πολιτικός αλλά και στρατηγός της αρχαίας Ελλάδας. Με πολύ σημαντική πολιτική καριέρα, με συμμετοχή στη μάχη του Μαραθώνα ως στρατηγός της φυλής του, της Λεοντίδας, ενωτικός για τους Έλληνες, αλλά και σφοδρός πολέμιος των Περσών, έμεινε γνωστός στην ιστορία ως ο οργανωτής και δημιουργός του στόλου των Αθηνών και πατέρας της νίκης εναντίων των Περσών στη ναυμαχία της Σαλαμίνας.

Από το 493 π.Χ. που εκλέχθηκε ως επώνυμος άρχων, αφιέρωσε σχεδόν όλη του την ενέργεια και δύναμη για την αντιμετώπιση της περσικής απειλής. Βάζοντας στην άκρη τα προσωπικά του συμφέροντα βοήθησε τον πολιτικό του αντίπαλο Μιλτιάδη να αθωωθεί στη δίκη. Παρόλο που είχαν αντίθετα συμφέροντα, τους ένωνε το μίσος και οι κοινές αντιλήψεις για τους Πέρσες. Για τον Θεμιστοκλή κάθε αντίπαλος των Περσών ήταν σύμμαχός του.

Μετά το 490 π.Χ., τη νικηφόρα έκβαση της μάχης του Μαραθώνα και την αναχαίτιση του πρώτη κύματος της επίθεσης των Περσών, επιδόθηκε σε έναν διαρκή, επίπονο και σκληρό αγώνα για να πάρει και να διατηρήσει η παράταξή του την εξουσία. Η εξουσία αυτή στηρίχθηκε στις λαϊκές μάζες των Αθηναίων, οι οποίες προσέφεραν πολλά στην πολιτεία, αλλά στερούνταν βασικών δικαιωμάτων. Για πολλά χρόνια, ο Θεμιστοκλής αγωνίζονταν για τα δικαιώματα των φτωχών πολιτών ζητώντας τους να τον ακολουθούν και βάζοντάς τους να κάνουν μεγάλες θυσίες για αποτελέσματα και οφέλη που δεν ήταν άμεσα ορατά, αλλά μακροπρόθεσμα.

Παράλληλα, δεν έπαψε να σκέφτεται τους Πέρσες και ήταν από τους ελάχιστους που πίστευαν ότι ο κίνδυνος δεν είχε απομακρυνθεί. Αυτό το έκανε να αντιμετωπίζει και τις κατηγορίες της αντιπολίτευσης ότι ήταν τρομολάγνος και ότι υπό τον φόβο των Περσών ήθελε να ελέγχει τους πολίτες. Οπότε, ο Θεμιστοκλής, εκτός από τον αγώνα στο εσωτερικό για να διατηρήσει την πίστη των Αθηναίων προς αυτόν, έπρεπε να πείσει και τον αθηναϊκό λαό και για την αμεσότητα και ρεαλιστικότητα του κινδύνου από τα ανατολικά.

Είχε στο μυαλό του ένα μεγαλόπνοο και κοστοβόρο σχέδιο για την ανανέωση και μεγέθυνση του αθηναϊκού στόλου. Οι οικονομικές συγκυρίες ήταν ευνοϊκές, διότι βρέθηκε μια καινούργια μεγάλη φλέβα αργύρου στα ορυχεία της Μαρώνειας και έτσι υπήρχε μεγάλη εισροή χρημάτων στα αποθεματικά. Όμως δεν κατάφερε να πείσει την Εκκλησία του Δήμου σχετικά με τη σπουδαιότητα της αξιοποίησης των αποθεματικών για τη δημιουργία μεγάλου στόλου ώστε να αντιμετωπιστεί ενδεχόμενη επίθεση των Περσών. Οπότε, οι προτάσεις του απορρίφθηκαν ως άχρηστες σπατάλες.

Ο Θεμιστοκλής δεν τα παράτησε, αλλά προσπάθησε πλέον με πιο μακιαβελικούς τρόπους να πετύχει τον σκοπό του. Εκμεταλλευόμενος την επιρροή που είχε στις κατώτερες τάξεις, οι οποίες τον ακολουθούσαν μαζικά, αλλά και τον νόμο του οστρακισμού, σύμφωνα με τον οποίο χωρίς λόγο, αιτία ή δίκη ο λαός μπορούσε να αποφασίσει εάν ήθελε να εξορίσει κάποιον, κατάφερε να εκδιώξει όλους τους σημαντικούς του πολιτικούς αντιπάλους.

Παράλληλα, εκμεταλλευόμενος, δίχως δισταγμό, και για πρώτη φορά τα μέσα που μπορούσαν να ενημερώσουν εκείνην την εποχή τους πολίτες, ανέβασε ως μέγας χορηγός ένα θεατρικό έργο του Φρυνίχου με την ονομασία «Μιλήτου Άλωσις». Η πρωτοβουλία του αυτή είχε στόχο να αφυπνίσει τους Αθηναίους για τον επερχόμενο κίνδυνο, καθώς τους παρουσιάστηκε η καταστροφή των Μιλησίων που πιάστηκαν απροετοίμαστοι από τους Πέρσες το 484 π.Χ.

Τέλος, ο Θεμιστοκλής αξιοποίησε τις συγκυρίες εκείνης της περιόδου, χειραγώγησε και έστρεψε το ναυτικό των Αθηναίων εναντίον μιας ναυτικής δύναμης, της Αίγινας, για να διασφαλίσει και να προστατέψει τα προφανή και άμεσα συμφέροντα της Αθήνας. Έτσι μπορούσε πλέον να ενισχύσει τον στόλο. Η μάχη όμως δεν ήταν νικηφόρα για την Αθήνα και πιστεύεται ότι μεθοδεύτηκε αυτό το αποτέλεσμα από τον ίδιο τον Θεμιστοκλή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο καταδεικνύεται η ζωτικής σημασίας δημιουργία ενός μεγάλου σε αριθμό πλοίων στόλου.

Ο Θεμιστοκλής πλέον κατάφερε να κερδίσει μάχη στην Εκκλησία του Δήμου, με την πιο σημαντική και δραματική του ομιλία, πείθοντας τους όλους να μη μοιραστούν τα αποθεματικά στους Αθηναίους πολίτες, τα οποία παρόλο που ήταν ένα πολύ σημαντικό οικονομικό βοήθημα για αυτούς, αλλά να προσανατολιστούν στη δημιουργία ισχυρού ναυτικού, δίνοντας έμφαση στα οφέλη για τους ίδιους και την πόλη από τη δημιουργία ενός στόλου που θα περιφρουρούσε τα συμφέροντα, αλλά και την ύπαρξη της ίδιας της πόλης των Αθηνών.

Ο Θεμιστοκλής είχε πλέον το ναυτικό που χρειαζόταν για την αντιμετώπιση των Περσών στην πιο κρίσιμη χρονική συγκυρία. Ήδη ο περσικός στρατός και στόλος κατευθύνονταν προς την Ελλάδα. Ως πιο ισχυρός στόλος, ο αθηναϊκός μπήκε επικεφαλήςμιας δύναμης που αποτελείτο από καράβια και άλλων πόλεων και ο Θεμιστοκλής τέθηκε ναύαρχος αυτού ( παρόλο που τυπικά αρχηγός του στόλου ήταν ο Ευριβιάδης ). Ο στόλος αποδείχθηκε χρυσάφι στη ναυμαχία του Αρτεμισίου και στην ολοκληρωτική νίκη κατά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας.

Για να πείσει τους Αθηναίους και να εφαρμοστεί η στρατηγική του, ο Θεμιστοκλής στην κρίσιμη ψηφοφορία για το πού θα γινόταν η ύστατη άμυνα, έφερε έναν δικό του χρησμό από το Μαντείο των Δελφών. Οι Αθηναίοι ήδη είχαν ζητήσει χρησμό από τους Δελφούς για την τοποθεσία της άμυνάς τους και την έκβαση της μάχης. Το Μαντείο είχε μηδίσει και πιστεύοντας σε νίκη των Περσών και για δικά του οφέλη έβγαλε χρησμό αρνητικό για την Αθήνα προοικονομώντας την καταστροφή της. Ο Θεμιστοκλής δεν τον αποδέχτηκε και πίεσε μέσω των απεσταλμένων του, οπότε αυτοί έφεραν έναν χρησμό αποδεκτό από τον ίδιο, τον οποίο θα μπορούσε να ερμηνεύσει όπως τον βόλευε. Συγκεκριμένα τη Σαλαμίνα ως περιοχή μάχης και τον στόλο ως «ξύλινο τείχος»- τελευταίο προπύργιο άμυνας.

Αδιαμφισβήτητη η πολιτική ευφυΐα και η ικανότητά του σε στρατηγικά θέματα, από τη μία. Από την άλλη όμως, πρωτοποριακή η χρήση της τέχνης μέσω ενός θεατρικού έργου, η χρήση της θρησκείας και του ιερατείου αλλά και η πρόκληση μιας ήττας σε μάχη για να προπαγανδίσει τις απόψεις του.

Πολιτικός απατεώνας, πολιτική διάνοια ή και τα δύο;

Ό,τι και να ισχύει, η ιστορία τον έγραψε ως ήρωα της αρχαιότητας.

powered by Στράτος Πιστικός